Hasselt telt 221 leegstaande en verkrotte woningen. Maar de inkomsten uit de leegstandtaks liggen bedroevend laag in vergelijking met andere Vlaamse centrumsteden. Het stadsbestuur geeft groen licht voor de ene grote woontoren na de andere, maar de ambitie om komaf te maken met de leegstand en verkrotting ontbreekt volledig. De Hasseltse beleidsnota 2013-2018 rept er met geen woord over. Hasselt kent zelfs geen gemeentelijk reglement rond verkrotting en verwaarlozing. Er zijn nochtans voldoende juridische middelen, zo tonen de andere Vlaamse centrumsteden aan.
Er zijn heel wat leegstaande en verloederde woningen en gebouwen in Hasselt. Volgens de officiële cijfers 221 in totaal[1]. Veel van die woningen zijn al vele jaren geregistreerd als leegstaand[2]. Eigenaars laten hun huizen leegstaan of verkrotten, omdat ze speculeren op stijgende woonprijzen in de buurt. Intussen zijn er honderden gezinnen die op zoek zijn naar een betaalbare woning in Hasselt.
Naast de geregistreerde leegstand is er de verborgen leegstand. We denken dan aan de appartementen boven grote winkelketens in de binnenstad. Officieel gaat dit niet om leegstand. Maar deze appartementen blijven wel vaak jarenlang onbewoond. Om dit te voorkomen vaardigde het stadsbestuur de verordening ‘wonen boven winkels’ uit. Deze verordening bepaalt dat er boven elke winkel minstens één woongelegenheid voorzien moet worden[3]. De controle en naleving van die verordening laat echter te wensen over. Schepen van Ruimtelijke ordening Tom Vandeput (CD&V) erkent dat zelfs impliciet in een promotiebrochure voor de bouwsector, waarin het stelt dat deze verordering “niet meer aansluit bij de realiteit” (Bouwmagazine Dimension)[4].
Een tweede oorzaak waardoor de officiële leegstand lager is dan de reële leegstand heeft te maken met fraude. Eigenaars hangen gordijntjes voor het raam, maken af en toe de brievenbus leeg en laten zelfs regelmatig een lamp branden of water lopen om de indruk te wekken dat het huis bewoond zou zijn. Daarnaast is er ook sprake van het aaneenschakelen van renovatiewerken of het regelmatig wisselen van eigenaar om de leegstandsheffing te ontlopen. “Deze panden staan effectief leeg maar worden niet geregistreerd als dusdanig of gewoonweg vrijgesteld van heffing”, vertelt een officiële bron ons.
De leegstand vermindert het aantal woningen in Hasselt. In de binnenstad zorgt dit voor een desolate sfeer op weekavonden en zondag. In groot Hasselt zorgt dat voor hogere koop- en huurprijzen, door een verlaging van het aanbod op de markt. Om die reden heffen zowat alle Vlaamse centrumsteden een leegstandtaks.
Met het reglement van 23 april 2013 voerde het stadsbestuur een heffing in op leegstaande woningen. De inkomsten van die heffing liggen echter gevoelig lager dan in andere Vlaamse centrumsteden, zoals Leuven, Mechelen, Turnhout, Sint-Niklaas. Door een combinatie van hogere heffingen en betere registratie van de leegstand, halen deze steden verhoudingsgewijs vier tot vijf keer zoveel inkomsten op uit hun heffing op leegstand.
Het Vlaams decreet grond- en pandenbeleid, dat de basis vormt voor deze heffingen, voorziet een minimumheffing van 1.099 euro per leegstaande woning (geïndexeerd bedrag voor 2016), maar geen maximum. Hasselt hanteert het minimum. In Mechelen betalen de eigenaars van leegstaande en verkrotte woningen tot drie keer meer (3.750 euro).
In Hasselt wordt de leegstand in bepaalde delen van de stad ook niet aangepakt. Bij het reglement van 23 april 2013 staat: “Het stadsbestuur wenst de nadruk te leggen op het aanpakken van de leegstaande gebouwen gelegen in het commercieel centrum binnen en op de kleine ring, door deze extra te belasten gezien deze gebouwen het straatbeeld en de uitstraling van de stad als commercieel centrum schaden. Door het vestigen van een hoger tarief voor deze gebouwen zullen deze sneller voor verkoop worden aangeboden, gerenoveerd worden of een nieuwe bestemming krijgen.”
Om verkrotting tegen te gaan, heeft Hasselt helemaal geen instrument in handen. De heffing ter bestrijding van verkrotting van woningen of gebouwen – de ‘krotbelasting’ – is tot op vandaag een Vlaamse bevoegdheid. De inventaris wordt opgemaakt door Wonen-Vlaanderen. En toch kan de stad zelf belastingen heffen, niet alleen op leegstand, maar ook op verwaarlozing en verkrotting. De stad Mechelen heft al een belasting op onbewoonbare, ongeschikte, verwaarloosde, bouwvallige of leegstaande woningen en gebouwen[5]. Met zo’n eigen heffing, kan een stad dit probleem doortastender en efficiënter aanpakken.
De PVDA vraagt aan de schepen van Wonen Kevin Schouterden (sp.a) om van de strijd tegen leegstand en verwaarlozing een absolute prioriteit te maken. Dat kan via vier concrete maatregelen:
[1] Er zijn 76 leegstaande woningen, gebouwen en bedrijven en 150 onbewoonbare woningen en gebouwen (antwoord van de stadsdiensten op 28 april 2017 en 26 juni 2017). Een leegstaande woning is een woning die minstens 12 maanden niet overeenkomstig woonfunctie wordt gebruikt. Een leegstaand gebouw is een gebouw waarvan meer dan 50% van de totale vloeroppervlakte niet overeenkomstig de functie wordt gebruikt gedurende een termijn van minstens 12 maanden.
[2] Hoelang juist wilden de stadsdiensten ons niet vertellen.
[3] De verordening stipuleert dat “bij nieuwbouw, vergunningsplichtige verbouwingswerken, niet zijnde werken van geringe omvang, of een bestemmingswijziging, zal in elk gebouw in de stadskern met een commerciële of een of een dienstverlenende bestemming met particulier karakter, minstens één volwaardige woongelegenheid ingericht en als dusdanig gebruikt worden. (…) In panden met een voorgevelbreedte van 6 meter of meer zal aan de straatzijde een afzonderlijke toegang tot de woongelegenheden worden voorzien.” Voor die ingreep geeft de stad Hasselt een premie.
[4] Omdat handelspanden die huren liever geen meter van hun etalage afstaan voor een aparte ingang. Zie Tom Vandeput, “We hebben een razendsnelle inhaaloperatie uitgevoerd”, Stad in de kijker, april 2017, p. 42 (te raadplegen via http://cms.condros.eu/Uploads/tomvandeput/FILE_6045f55e-491d-4d76-9758-638b57fe9983.pdf).
[5] Mechelen ter info: https://www.mechelen.be/leegstand-en-verwaarlozing.